SPHEREx Uzay Teleskobu Nedir ve Ne İşe Yarar?
SPHEREx (Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer), adından da anlaşılacağı üzere evrenin tarihini, iyonlaşma çağını ve buzların izlerini araştırmak üzere geliştirildi. 11 Mart 2025’te başarılı şekilde fırlatılan bu teleskop, 25 ay boyunca Dünya çevresinde 11.000’den fazla tur atacak.
Her gün 3.600 farklı görüntü yakalayan SPHEREx, ışığın farklı dalga boylarında analiz edilmesiyle oluşturulan spektral verileri toplayarak, gökyüzünün tüm bölgelerini tarayacak.
SPHEREx Teleskobu Gökyüzünü Nasıl Görüntülüyor?
SPHEREx’in eşsiz yeteneklerinden biri de her görüntüde altı farklı dalga boyunu aynı anda yakalaması. Altı ayrı dedektör sayesinde farklı frekanslarda çekilen görüntüler, uzayın aynı bölgesinin farklı yüzlerini ortaya çıkarıyor. Örneğin bir görüntüde toz bulutu belirgin bir şekilde görünürken, başka bir dalga boyunda bu tozlar görünmez hale geliyor. Bu sayede gizli yapılar ve maddeler ortaya çıkartılabiliyor.
NASA SPHEREx ile Neyi Amaçlıyor?
SPHEREx teleskobunun temel hedeflerinden biri, Büyük Patlama'dan hemen sonra gerçekleştiği düşünülen "kozmik enflasyon" süreci hakkında veri toplamak. Bu süreçte evren, atomdan küçük bir hacimden trilyon kat trilyon genişliğe ulaşmıştır. Bu ani genişlemenin nasıl ve neden gerçekleştiği hâlâ bilinmiyor. SPHEREx, galaksilerin konumlarına ve dağılımına dair veriler toplayarak bu büyük bilinmezi çözmeyi amaçlıyor.
SPHEREx'in Araştırma Alanları Neler?
SPHEREx sadece galaksi dağılımını değil, aynı zamanda:
- Galaksilerin kimyasal bileşimini
- Yıldızlararası bulutlardaki su ve yaşam moleküllerinin izlerini
- Uzak galaksilere olan mesafeleri
- Zaman içindeki ışık dağılımı eğilimlerini
gözlemleyerek bilim dünyasına detaylı bir veri sunacak.
Samanyolu’ndaki Yaşam İzleri de İncelenecek
SPHEREx, Samanyolu Galaksisi’nde 9 milyondan fazla yıldızlararası bulutu inceleyecek. Bu bulutlar, su buzu ve karbon bazlı moleküller gibi yaşamın yapıtaşlarını içerebilir. NASA bilim insanları, Dünya'daki suyun kökeninin, Güneş'in doğduğu bu yıldızlararası ortama dayandığını düşünüyor. SPHEREx bu hipotezi test edecek önemli araçlardan biri olarak görülüyor.
Evrenin En Kapsamlı Gökyüzü Haritası Yolda
SPHEREx’in iki yıl içinde tamamlaması beklenen görevi sonucunda, dört farklı gökyüzü haritası oluşturulacak. Bu haritalar:
- Kozmik yapıların evrimini
- Işığın farklı kaynaklardan nasıl yayıldığını
- Evrendeki maddenin dağılımını
gözler önüne serecek. SPHEREx sayesinde bilim insanları, evrenin başlangıcından günümüze kadar olan süreci çok daha net anlayabilecek.
